(Doel is een dorp in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen en een deelgemeente van Beveren. Doel ligt in het uiterste noordoosten van de provincie, op de linkeroever van de Schelde, in de polders van het Waasland, vlak bij de Nederlandse grens. In de Wase dialecten noemt men het dorp "Den Doel". Doel raakte sinds de jaren zestig bekend door uitbreidingsplannen voor de haven van Antwerpen die het dorp zouden laten verdwijnen. Het was tot 1977 een zelfstandige gemeente met een oppervlakte van 25,61 km² en telde in 1972 ca. 1300 inwoners. Op 31 december 2007 telde Doel nog 359 inwoners en op 31 december 2010 nog slechts 188 inwoners De deelgemeente Doel omvat naast de dorpskern de gehuchten Ouden Doel, Rapenburg en Saeftinge. Verder hoort ook de Prosperhaven (dit is de haven van Prosperpolder) en De Schoof nog bij Doel. Net ten noorden van het dorp staat de kerncentrale Doel, die stroom levert aan afnemers in België, Nederland en Duitsland. – Bron: Wikipedia)
Ik ben deze week in Doel geweest!
Al van in mijn kindertijd herinner ik me nieuwsbeelden van demonstraties, beelden van onteigeningen en heisa rond de kerncentrale van Doel en de havenuitbreidingsplanningen. Het was dan ook hoogtijd om er zelf eens een kijkje te gaan nemen, het fototoestel rond de nek, voor wat weleens een unieke kans zou kunnen zijn dit desolate dorp van nabij te gaan bekijken. Want, hoe het verder zal gaan met Doel en hoe snel het allemaal gaat, dat weet allicht niemand.
Als je met de wagen het havengebied inrijdt, dan staat Doel netjes aangegeven op een mooie blauwe wegwijzer met witte belettering, zoals elke Belgische stad, gemeente, dorp of gehucht wel bewegwijzerd staat, zodat je in een flits nog het gevoel hebt alsof je “gewoon” een dorp gaat bezoeken. Aan de wegrand zie je ook meerdere toeristische wegwijzertjes die één of andere fiets-/auto- of wandelroute aangeven die je door het Antwerpse havenrandgebied loodst langs uitgestrekte weides en velden. Alles lijkt dus eigenlijk perfect “normaal” en klopt tot in het kleinste Vlaamse detail! Het is natuurlijk wel raar als je de eerste huizen met dichtgetimmerde ramen en deuren ziet terwijl je via de heel erg lege hoofdstraat richting Schelde rijdt om er je wagen te parkeren. Aan de voet van het op de dijk gelegen molencafé is een ruime parking, waar je nog enkele wagens ziet. Op de dijk wandelen wat mensen en alles oogt ook voor de rest vrij “O.K.”...
Tot je te voet richting dorpskern wandelt. Een school, helemaal leeg. Straten waar NIKS, maar dan ook helemaal NIKS beweegt: geen wagen, geen fiets, geen bus, geen spelende kinderen, geen jeugd op brommertjes, geen mama met de kinderwagen, geen bejaard koppel dat de hond uitlaat voor een plasje... NIKS! Hier beweegt NIKS! De straten zijn compleet leeg. Straten waarvan het asfalt al enige sporen draagt en je links en rechts al enkele sprieten gras of ander groen ziet piepen door de barsten in het wegdek. Nooit gedacht dat rust en stilte zo beklijvend konden zijn als tijdens de eerste stappen in dit onwezenlijke dorp, dat door God verlaten lijkt. Een eerste openstaande schuur nodigt uit tot betreden en op het eerste zicht is het niet veel meer dan een leegstaande schuur, als je even niet let op al de aanpalende huizen die ondertussen dichtgenageld werden om “gespuis” buiten te houden. Want, dat trek je natuurlijk wel aan als je een gans dorp laat leegstaan... Sporen van vernieling tref je er dan ook overal aan: veranda’s waarvan het glas aan diggelen geslagen werd, een zwartgeblakerd raam waar roetzwarte gordijnslierten uit hangen te wapperen omdat een spelletje vuurtje-stook van enkele jongeren allicht een beetje uit de hand gelopen is, ornamentele tuinzuilen die moedwillig werden stukgeslagen en die over meerdere tuinen verspreid werden weggeworpen.
In enkele huizen merk je ook dat er niet alleen avontuurlijke kinderen of jongeren hebben gespeeld, maar kan je concluderen dat er ook volwassenen een al dan niet tijdelijk onderkomen moeten gevonden hebben in de leegstaande huizen. Lijkt me ook logisch als je nadenkt over de laatste winters die best wel koud waren en Antwerpen met zijn concentratie daklozen dat hoger ligt dan in ons Limburg en slechts op een boogscheut ligt. Ik zou het alleszins doen, overwinteren in Doel in plaats van kapot te vriezen op straat.
We wijken af. Doel dus... Doelloos struinen we verder door de lege straten. Er is een gesuis hoorbaar, alsof er iemand om de hoek een didgeridoo aan het uitproberen is. Het geluid van de bollen die de hoogspanningsmasten boven doel markeren voor het luchtverkeer. De bollen suizen in de wind en maken zowat het enige geluid dat er in dit Dorp-van-de-Schaam hoorbaar is. De hoogspanning én de gitzwarte raven die hun intrek hebben genomen in de kerktoren en die cirkelend als roofvogels rond het dorp vliegen, alsof ze een hoofdrol willen in een Hitchcock-film, verfilmd op z’n Vlaams. Vlaamse schaamte overkomt mij plaatsvervangend als ik zie welk prachtige levenswerken hier onteigend werden omwille van economisch winstbejag. Ooit liefdevol onderhouden voortuinen zijn overwoekerd door planten, distels en netels vormen er een groen tapijt voor de achterdeur en zo nu en dan kom je een verdwaalde klimroos tegen, die ondanks het niet gesnoeid worden beslist heeft Doel te overleven en in broze bloemblaadjes toch iets lieflijks geeft aan dit verlaten stuk geschiedenis.
“Dit huis is bewoond – 2012” staat er op minder dan een handvol huizen, kwestie van aan vandalen duidelijk te maken dat het huis NU bewoond is. Stickers die wijzen op camerabewaking van de nog niet onteigende immobiliën moeten er attent op maken dat Big Brother hier niet gediend is met pottenkijkers. Je voelt je er dan ook niet op je gemak als bezoeker... en durft je al helemaal niet voor te stellen hoe het voelt om één van de laatste bewoners te moeten zijn van een dorp zonder buren, een dorp zonder winkel, een dorp leven. Nu ja, de kerk en het kerkhof, die zijn wel nog in dienst... althans tijdens de christelijke hoogdagen. En dat in een dorp waar de raven de kerktoren als een bastion hebben ingenomen en waar God vergeten is een laatste groet te brengen.
1001 Gedachten komen hier in je op en evenveel alledaagse taferelen zie je als een film door je hoofd spelen. Als je door de huizen wandelt (want, “verbieden is primitief” staat er op een gevel), dan zie je hier moeders een kop koffie zetten, vaders in de tuin werken, jongeren in hun tienerkamer studeren met STUBRU aan en naar buiten turen en kinderen door de woonkamer hossen, terwijl boven het badwater loopt en een pan lekkers in de keuken op het vuur staat. Een postbode rijdt langs en gooit de post binnen, terwijl een buschauffeur stopt aan de halte langs het speelpleintje.
Vergeelde gordijnen, spinnenwebben, insecten, zwerfkatten en een onwezenlijke leegte en stilte kenmerken echter dit dorp, waaruit elk leven weggezogen lijkt. Hoewel... Het lijkt alsof je de planten hier ziet groeien, alsof je de klimop door het kapotte dak ziet kronkelen en het onkruid letterlijk de voordeur openwrikt van het huis waar je vol verbazing en ongeloof naar aan het kijken bent. Hier krijgt tijd een heel andere dimensie...
Maar, Doel is ook kunst! Weliswaar een aangrijpende en trieste kunst; de gevels van leegstaande huizen vormen een canvas voor kunstenaars uit alle windstreken (sommigen van over de landsgrenzen heen) die in woord en beeld Doel een nieuwe gestalte geven en ondanks de immense tristesse die als een stolp over dit dorp hangt, toch nog wat kleur en leven brengen in het straatbeeld en de vergankelijk en werkelijkheid pijnlijk beklemtonen.
Dit is geen filmdecor-dorp of pretpark-coulisse, dit is geen tsunamigebied of kernramprestant: dit is hier, dit is nu, dit is van ons... dit is Doel... dit is een walk of shame!
Linkje naar het volledige fotoalbum: Doel - A walk of shame
Website waar je het nieuws over Doel kan volgen: http://www.doel2020.org/
